Η ανθρώπινη εφευρετικότητα βρίσκει τρόπους που βοηθά τον καθένα μας να κρύψει την αλήθεια του εαυτού του. Ένας από τους τρόπους είναι να ρίξουμε  στο διπλανό μας την ευθύνη για την αρνητική συμπεριφορά, που ταλαιπωρεί τον ίδιο και τους γύρω μας.

Αναφέρεται στο Γεροντικό η περίπτωση ενός μοναχού που καθημερινά συζητούσε με ένα άλλο μοναχό για το ποιου είναι η ευθύνη μιας συγκεκριμένης εργασίας – διακονήματος, όπως λέγεται στη μοναχική ορολογία. Μετά από κάμποσο καιρό, αφού δεν σταματούσε η διαμάχη και συνεχώς βρισκόταν σε ένταση, είπε στο Γέροντα:

- Θα φύγω από το μοναστήρι. Προτιμώ να ζω μόνος μου ως ερημίτης, όπου θα μπορώ να προσεύχομαι ήσυχα και να ζω στην ερημιά. Δεν ήλθα μοναχός για να αναστατώνομαι καθημερινά.

Ο Γέροντας του απάντησε:

- Παιδί μου, το μοναστήρι είναι παλαίστρα. Εδώ θα μάθεις τα πάθη σου, γιατί θα φανερωθούν με τη συναναστροφή σου, κι εδώ θ’ αγωνιστείς να τα νικήσεις. Όταν φτάσεις σ’ αυτή την κατάσταση τότε η ερημική ζωή θα σε ωφελήσει.

- Εγώ θέλω να φύγω!

- Όπως θέλεις κάνε, παιδί μου. Εγώ σου είπα την πραγματικότητα.

Ο μοναχός έφυγε και βρήκε ένα ήσυχο μέρος όπου ζούσε ήρεμα με προσευχή και μελέτη. Μια μέρα πήρε το δοχείο του νερού για να το γεμίσει από το κοντινό πηγάδι. Επιστρέφοντας σκόνταψε σε μια πέτρα κι έπεσε. Το νερό χύθηκε και ο ίδιος οργισμένος φώναζε μες την ερημιά για το  πάθημα του.

- Μα ποιος μου έφταιξε και φωνάζω, σκέφτηκε. Καλά είπε ο Γέροντας ότι το πρόβλημα είναι μέσα μου, κι ότι στη σχέση μου με τους άλλους θα νικήσω το πάθος μου. Θα γυρίσω στον όντος «τόπο της ασκήσεως μου».

Στο Γεροντικό, που ’ναι ιστορίες από τη μοναχική πολιτεία, βρίσκουμε γεγονότα που αφορούν και όσους ζουν στον κόσμο. Γιατί η πορεία προς τη Βασιλεία του Θεού είναι η ίδια, τα πάθη και οι αδυναμίες οι ίδιες, το Ευαγγέλιο είναι το ίδιο για όλους τους ανθρώπους.

Το θέμα της δικαιολογίας του εαυτού μας για τα λάθη που κάνουμε και η εναπόθεση της ευθύνης στους άλλους για τη δική μας κατάσταση, μπορεί να ικανοποιεί την αυτοπεποίθηση, την αυτάρκεια και τον εγωισμό μας, αλλά δεν αναπαύει. Δεν μπορεί να χαρίσει χαρά, δεν φέρνει ευρύτητα του προσώπου, δεν ενοποιεί τους ανθρώπους.

Όταν οι Πατέρες της Εκκλησίας μιλούν για αυτομεμψία, στην πραγματικότητα προτείνουν τη λύση για εσωτερική ελευθερία από τις κρυφές δαιμονικές δυνάμεις που μας ταλαιπωρούν. Γιατί το να μέμφεται κανείς τον εαυτό του, κάνει την αρχή για τη μετάνοια, δηλαδή τη νέα ζωή που ο Χριστός υπόσχεται στους δικούς Του.

Είναι πράγματι δύσκολο να δεχτούμε την ευθύνη των πράξεων μας, των λόγων μας και της ζωής μας ακόμη. Είναι όμως το μόνο μέσο για να ελευθερωθούμε από τον τυρανικό εαυτό μας. Για να μπορέσουμε να πάμε πιο πέρα, εκεί που η αγκαλιά του Θεού ανοίγει για να χωρέσει τον αμαρτωλό εαυτό μας και να γευτούμε τη χαρά, την ειρήνη, την ελευθερία των τέκνων Του.

π. Ανδρέα Αγαθοκλέους