Τι είναι προσευχή; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό χρειάζεται να δώσουμε προσοχή στην διδασκαλία της Αγίας Γραφής για την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου σε σύγκριση με τα άλλα έμβια όντα που κατοικούν στην γη. Παρατηρούμε όταν ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο τον έπλασε <<κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν. Επομένως αυτό σημαίνει πρακτικά εκτός των άλλων ερμηνειών  ότι σε σχέση με την υπόλοιπη κτίση μόνο ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να διαλέγεται να κοινωνεί με τον Θεό στο μέγιστο δυνατό βαθμό που επιτρέπει η αποκάλυψη του Θεού και η φύση του ανθρώπου. Με δεδομένο την παραπάνω επισήμανση θα μπορούσαμε ορίσουμε με απλά λόγια ότι ο διάλογος του ανθρώπου με τον Θεό ονομάζεται προσευχή.

      Απλά λόγια βέβαια πρέπει να το επισημάνουμε αυτό δεν είναι ή μέγιστη δωρεά που προσφέρθηκε σε μας τους ανθρώπους από τον θεό η δυνατότητα αυτή προσέγγισης με τον Δημιουργό μας. Η Εκκλησία στο χάρισμα αυτό οικοδόμησε την λατρεία της και έτσι μέσα σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα με γνώμονα πάντα την διδασκαλία περί προσευχής του Ίδιου του Ιησού Χριστού,  των Αποστόλων,  Αγίων Πατέρων και Οικουμενικών Συνόδων , εκτός από τα Ιερά και Άγια Μυστήρια τα οποία συντελούν στην εν Χριστώ αναγέννηση και σωτηρία μας δόμησε σε καθημερινή βάση ένα σύστημα αδιάλειπτης και συνεχούς προσευχής ώστε να αγιαζόμαστε ψυχοσωματικά με την προσευχή 24 ώρες το εικοσιτετράωρο 365 ημέρες το χρόνο!.

     Θα κάνουμε μια μικρή αναφορά λοιπόν στις λεγόμενες <<Ακολουθίες του νυχθημέρου>> όπως επικράτησε αυτές να λέγονται. Τι είναι Ακολουθίες; <<Ακολουθία καλείτε το σύμπλεγμα προσευχών, ψαλμών, ύμνων και δεήσεων που πραγματοποιείτε σε ορισμένες ώρες τις ημέρας ή ορισμένες περιστάσεις, προς δόξα του Θεού και αγιασμό των πιστών>>¹ Αυτές είναι ο Εσπερινός, το Απόδειπνο, το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος και οι Ώρες. Όπως παρατηρούμε η πρώτη κατά σειρά Ακολουθία που όρισε η Εκκλησία είναι <<εσπερινή>>και έπονται οι υπόλοιπες για αυτό κάνουμε λόγο για <<νυχθήμερον>> Σε αυτό το διαμορφωμένο πλαίσιο λατρευτικών καθημερινών ευκαιριών μας καλεί η Εκκλησία ως <<Σώμα Χριστού>> που είμαστε οι χριστιανοί να συμμετέχουμε και να ασκήσουμε αυτό το δικαίωμα που μας δώρισε η αγάπη του Θεού ως κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Του όντα.

Συνεχίζουμε με μία σύντομη αναφορά σε κάθε μια ξεχωριστά Ακολουθία του νυχθημέρου.

ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ: Τελείται κάθε απόγευμα. Αναφέρεται στην Δεσποτική η Θεομητορική η μνήμη Αγίου εορτή της επόμενης ημέρας. Είναι δοξολογία-ευχαριστία προς το θεό για την ημέρα που πέρασε και δέηση για το υπόλοιπο του απογεύματος και της νυκτός που θα έρθει.
ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ:  Τελείται μετά το δείπνο  στα μοναστήρια (συνήθως στις ενορίες μετά την τέλεση του Εσπερινού για πρακτικούς λόγους κατ’οικονομίαν). Είναι η βραδινή προσευχή πριν τον ύπνο. Το περιεχόμενό της είναι ευχαριστιακό για την παρελθούσα ημέρα αλλά κυρίως αιτείται ο προσευχόμενος ανάπαυση 1(βλπ Λατρευτικό Εγχειρίδιο, π. Γεώργιος  Κουγιουμτζόγλου, εκδ. Συναξάρι σελ.206) και ειρήνη για την νύχτα που θα έλθει.

ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΚΟ: Τελείται τα μεσάνυκτα κατά το μοναχικό τυπικό (συνήθως στις ενορίες πριν την έναρξη του όρθρου χαράματα). Ως περιεχόμενο αυτή η ακολουθία συνδέεται με την διαρκή επαγρύπνηση και προσμονή που έχει ο συνειδητός χριστιανός ώστε να είναι έτοιμος για την Δευτέρα παρουσία του Χριστού.

ΟΡΘΡΟΣ: Είναι η πρωινή προσευχή της Εκκλησίας. Ως περιεχόμενο συνδέεται άμεσα με την εορτή της ημέρας και λαμβάνει ανάλογη τυπική μορφή για αυτό και χαρακτηρίζεται ως η πιο ποικιλόμορφη απ’ όλες τις ακολουθίες του νυχθημέρου. Είναι ευχαριστιακή-δοξολογική για την ημέρα που μας αξίωσε μετά την παρέλευση της νύχτας να δούν τα μάτια μας αλλά κυρίως αιτούμεθα ευλογία για κάθε δραστηριότητα που έχουμε κατά την διάρκεια της ημέρας και όλα αυτά σε συνάρτηση με επίκληση του αγίου της ημέρας αφού όπως είπαμε αυτή η ακολουθία μας φανερώνει και το περιεχόμενο της εορτής που έχουμε κάθε ημέρα.

ΩΡΕΣ: Πρόκειται για την Α΄ ώρα (πήρε το όνομα της επειδή τελούνταν την πρώτη ώρα της ημέρας -6 πρωινή ως επισυναπτόμενη του όρθρου) Έχει ως θέμα την αρχή της ημέρας και συνδέεται με αφορμή την ανατολή του ηλίου την έλευση του αληθινού φωτός στον κόσμο που είναι ο Ιησούς Χριστός.
Γ΄ ώρα (αντιστοιχεί στην 9πρωινή)Έχει ως θέμα την έναρξη των εργασιών του ανθρώπου αλλά κυρίως συνδέεται με το γεγονός της Επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος που συνέβη την ώρα αυτή.
ΣΤ΄ ώρα(12 μεσημβρινή) Έχει ως θέμα την Σταύρωση του Κυρίου που συνέβη αυτή την ώρα.
Θ΄ ώρα(3 μ.μ) Έχει ως θέμα τον σταυρικό θάνατο του Κυρίου που συνέβη αυτή την ώρα.

Το όλο πλαίσιο των ακολουθιών του νυχθημέρου μας διδάσκει μας υπενθυμίζει διαρκώς ότι προτεραιότητα στην ζωή μας είναι η συνεχής σύνδεση της ζωής μας με το θέλημα και την παρουσία του Χριστού. 

Δημήτριος Τζαφέρης Θεολόγος.