ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ AΓIΟΥ EΝΔOΞΟΥ
ΚΑI  IΑΜΑΤΙΚΟΥ
OΣΙΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ
 ΤΟΥ EΞ AΝΑΤΟΛΗΣ
ΚΑΙ EΝ ΒΟΥΝΕΝΟΙΣ AΘΛΗΣΑΝΤΟΣ
ΚΑI AΣΚΗΣΑΝΤΟΣ

Οὗτος ὁ περιφανὴς καὶ ἀήττητος τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης νέος Νικόλαος, κατήγετο ἀπὸ τὸ μέρος τῆς Ἀνατολῆς, ἀπὸ γονεῖς εὐγενεῖς καὶ εὐσεβεῖς γεννηθεὶς κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, κατὰ δὲ τὴν ψυχὴν ἐφαίνετο εὐγενέστερος καὶ θαυμασιώτατος.Ἐπειδὴ ἀπὸ ἁπαλῆς τῆς ἡλικίας, ἦτον κατὰ πολλὰ συνετὸς καὶ φρόνιμος, καὶ δὲν συναναστρέφετο μὲ νέους ἀτάκτους, διὰ νὰ γελᾷ καὶ νὰ εὐτραπελίζηται, λέγων αἰσχρολογίας καὶ φλυαρίας κατὰ τὴν τῶν νέων συνήθειαν· ἀλλὰ ἠγάπα νὰ συναναστρέφηται μὲ φρονίμους ἀνθρώπους καὶ γέροντας, διὰ νὰ ἀκούῃ καὶ νὰ συνομιλῇ ψυχωφελῆ καὶ χρήσιμα λόγια.Ὅταν δὲ ἐνηλικιώθη τὸν κατέγραψαν εἰς τὸ στρατιωτικόν, διὰ τὴν ἀνδρείαν καὶ εὐτολμίαν του· καὶ τῷ ὄντι ἐπρόκοπτεν εἰς τὰ στρατιωτικὰ εἰς τοσοῦτον, ὥστε πολλάκις ἀνδραγαθήσας κατέστη εἰς πάντας ὀνομαστὸς καὶ περίφημος.

Ἀκούσας λοιπὸν ὁ βασιλεὺς τοῦ καιροῦ ἐκείνου τὴν καλὴν αὐτοῦ φήμην, καὶ  πληροφορηθεὶς ὑπὸ πολλῶν ἀνθρώπων ὅτι ὁ Νικόλαος ἦτον καὶ οὐ μόνον εἰς τὸ λέγειν ἐπιτήδειος καὶ σύμβουλος ἄξιος, ὅπου ἄλλος ὡς αὐτὸς δὲν εὑρίσκετο, τὸν ἐμήνυσε καὶ ἦλθεν εἰς τὸ βασιλικὸν παλάτιον, καὶ συνομιλήσας ἐχάρη πολλά, βλέπων ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἦτον μὲ νοῦν καὶ μὲ φρόνησιν καὶ κρίσιν ἱκανήν· ὅθεν, τὸν ἔδωκε καὶ ἀξίωμα Δουκός, δοὺς εἰς αὐτὸν ἐπαρχίαν καὶ νὰ τὸν ὑποτάσσωνται στρατιῶται, ὡς ἔπρεπεν· ὁ δὲ Νικόλαος ἀφ’ οὗ ἔλαβε τὴν ἀξίαν, καὶ ἔγινεν ἡγεμών, δὲν ἔπαυε καθ’ ἑκάστην ἡμέραν νὰ γυμνάζῃ τοὺς στρατιώτας του, νὰ τοὺς ἑρμηνεύῃ τοῦ πολέμου τὰ ἐπιτήδεια, ἐπειδὴ αὐτὰ ἔκαμναν χρεία εἰς τὸ ἀξίωμα ὅπου εὑρίσκετο· περισσότερον ὅμως τοὺς ἐνουθέτει καὶ τοὺς ἐδίδασκεν, αὐτοὺς δηλαδή, τὰ ἔργα τῆς χριστιανικῆς πολιτείας καὶ τάξεως, πῶς νὰ προσεύχωνται καὶ νὰ προσκαλῶσι τὸν Δεσπότην Χριστόν, διὰ νὰ τοὺς δίδῃ δύναμιν κατ’ ἐχθρῶν εἰς τὸνπόλεμον, καὶ πολλαῖς φοραῖς τοὺς ἐδιηγεῖτο ἀνδραγαθίας καὶ ἱστορίας καὶ τρόπαια τῶν παλαιῶν ἀνδρείων, τίνι τρόπῳ ἐπολέμησαν καὶ ἐνίκησαν, πῶς φρούρια πολλὰ καὶ πόλεις ἐκυρίευσαν, ἀλλὰ τὸ περισσότερον ἀπὸ ὅλα καὶ χρησιμώτερον, τοὺς ἐνουθέτει νὰ ἔχουν τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ εἰς τὴν ἐνθύμησιν αὐτῶν ἀνεξάλειπτον, νὰ μὴν ἀδικήσουν τινὰ πτωχὸν ἢ πλούσιον πώποτε· διὰ τοῦτο κανεὶς τῶν στρατιωτῶν του εἰς ὅσους τόπους ἐπήγαιναν, οὔτε εἶπε κανεὶς πώποτε, ὅτι οἱ στρατιῶται τοῦ Νικολάου τὸν ἠδίκησαν, ἢ παραμικρὸν τὸν ἐζημίωσαν.

Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον, κατὰ τὸν ὄγδοον δηλονότι αἰῶνα, περὶ τὰ ἔτη 720, ἀπεστάτησε τὸ μέρος τῆς Θετταλίας καὶ δὲν ἤθελαν νὰ ὑποτάσσωνται εἰς τὸν τότε βασιλεύοντα ἐν Κωνσταντινουπόλει Λέοντα τὸν Ἴσαυρον, τὸν εἰκονομάχον, ὅπου ὥριζε τὴν Ἀνατολήν, ἀλλὰ ἐπήγαιναν εἰς τὰ σύνορα τῆς Μακεδονίας, καὶ ἐλεηλατοῦσαν, καὶ πολλοὺς ἀνθρώπους αἰχμαλώτισαν, διὰ τοῦτο ὁ βασιλεὺς ἔστειλε διατάγματα, εἰς τὴν Ἀνατολὴν ὅλην, καὶ ἦλθον οἱ τοπάρχαι μὲ στρατεύματα, ἕνας τῶν ὁποίων ἦτο καὶ ὁ θαυμαστὸς Νικόλαος μὲ τοὺς ὑπηκόους του, ὅστις ἐπῆγεν εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, καὶ συγκροτήσας πόλεμον τοὺς ἐνίκησε, καὶ ὑπέταξε τοὺς Θεσσαλονικεῖς, οἵτινες ὑπεσχέθησαν νὰ δίδωσι τὸν διατεταγμένον φόρον, ὡς καὶ πρότερον.Ἔπειτα μισεύοντες ἀπὸ ἐκεῖ, ἐπῆγαν ἕως τὴν Λάρισαν, ἥτις ἦτον τότε φρούριονδυνατὸν καὶ εὔμορφον, καλλωπισμένον καί μὲ πύργους δυνατοὺς φυλαττόμενον· ὅθεν καὶ δὲν ἐδυνήθησαν νὰ τὸ ὑποτάξουν, ἀλλὰ μᾶλλον αὐτοὶ ἐνικήθησαν. Διότι ἐβγαίνοντες οἱ Λαρισαῖοι, ἐπολέμουν ἀνδρείως καὶ πολλοὺς ἐκ τοῦ στρατεύματος ἐφόνευον· βλέπων λοιπὸν ὁ Νικόλαος ὅτι οἱ Ῥωμαῖοι καταπονοῦνται, καὶ οἱ ἐχθροί τους ἔχουν τὰ νικητήρια, ἐσυλλογίσθη εἰς τὸν ἑαυτὸν τοῦ λέγων, ἰδοὺ οἱ ἄνθρωποί μας ἐνικήθησαν, καὶ ἂν πέσω καὶ ἐγὼ νὰ θανατωθῶ εἰς τὸν πόλεμον ἄδικα, καθὼς καὶ αὐτοὶ οἱ τάλανες ἔπαθον, τὶ θέλει με ὠφελήσει ἡ πρόσκαιρος τιμὴ τοῦ Δουκὸς καὶ τὸ φθαρτὸν ἀξίωμα; Κάλλιον εἶναι νὰ ζῶ ἰδιώτης, πάρεξ νὰ ὁρίζω τόσους στρατιώτας, καὶ νὰ λάβω ἄτιμον θάνατον· ποίαν τιμὴν ἔχει πλέον τὸ κορμί μου, ἢ ποίαν ὠφέλειαν εὑρίσκει ἡ ψυχή μου, ὅταν ἀφανισθῇ ἡ ζωή μου ἄκαιρα; Κάλλιον εἶναι τὸ λοιπὸν νὰ ὑπάγω νὰ ἡσυχάσω εἰς ἕνα τόπον ἔρημον, νὰ κλαίω τὰς ἁμαρτίας μου, καὶ ἴσως οὕτω τύχω παρὰ Θεοῦ συγχωρήσεως τὴν ὥρα τῆς κρίσεως· ταῦτα καθ’ ἑαυτὸν διαλογιζόμενος, ἀνεχώρησεν ἀπὸ τοὺς ἄλλους καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Βουνένην (Βούνενος, ὄρος τῆς Θεσσαλίας καλούμενος Ὄθρυς), ὅπου ἦτον μέγα δάσος, καὶ κελλία μέσα εἰς τὸν λόγγον, καὶ ἐκατοικοῦσαν ἀναχωρηταὶ καὶ ἀσκηταὶ ἐνάρετοι, τοὺς ὁποίους ἀφοῦ εἶδε ἐχάρη κατὰ πολλά, καὶ εὐχαριστήσας τὸν Κύριον ὅπου τὸν ἐφώτισε καὶ τὸν ὡδήγησε νὰ ὑπάγῃ εἰς τοιοῦτον τόπον ψυχοσωτήριον.

Ἔμεινεν ἐκεῖ συναγωνιζόμενος μετ’ αὐτῶν, καὶ τὴν κατὰ Θεὸν ἀρετὴν ἐργαζόμενος· βλέποντες δὲ ἐκεῖνοι οἱ θαυμάσιοι ἀσκηταὶ τὸ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ πρόθυμον, πῶς ἐκοπίαζε περισσῶς εἰς τὴν ἄσκησιν μὲ νηστείαν, προσευχὴν καὶ ἀγρυπνίαν ὁλονύκτιον, τὸν ἀγαποῦσαν κατὰ Θεόν, καὶ πολλάκις συνομιλοῦντες μετ’ αὐτοῦ, τὸν παρακινοῦσαν εἰς περισσοτέραν προκοπὴν ἀρετῆς, διηγούμενοι εἰς αὐτὸν ψυχωφελῆ διηγήματα.Ταύτας τὰς νουθεσίας ἐκεῖνος καθ’ ἑκάστην ἀκούων, ἐσπούδαζεν εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς μοναδικῆς πολιτείας, ὅταν ἐδύνατο· καὶ ὅλοι τους τὸν ἐθαύμαζαν, φιλοτιμούμενοι νὰ μὴ τοὺς ὑπερτερήσῃ εἰς τὴν ἄσκησιν τοιοῦτος νέος. Βλέποντας δὲ ὁ πονηρὸς διάβολος τὴν κατὰ Θεὸν αὐτῶν πολιτείαν, τὴν θαυμασίαν καὶ ἀξιέπαινον, δὲν ἐδυνήθη νὰ ὑποφέρῃ ἕως τέλους ὁ τρισκατάρατος, καθὼς ἔχει συνήθειαν πάντοτε νὰ ἐμποδίζῃ τὸ καλὸν ὡς μισόκαλος, καὶ νὰ πειράζῃ τοὺς ἐναρέτους ὁ δόλιος.

Ἐξήγειρε λοιπὸν τοὺς ἀθέους Ἄβαρας, καὶ ἐλεηλάτουν τὰ μέρη τῆς Δύσεως· καὶ πατῶντας φρούρια καὶ χώρας, καὶ πολλοὺς αἰχμαλωτίσαντας, ἦλθον καὶ εἰς τὴν Λάρισαν, καὶ εἰς ὀλίγας ἡμέρας τὴν ἐπῆραν καὶ ἐκυρίευσαν ὅλα τὰ περίχωρα· ἀπὸ τὴν Δημητριάδα, ἤγουν τὸν Βόλον, ἕως τὰ Φάρσαλα καὶ εἰς τὴν Ἐλασσῶνα καὶ τὰ περίχωρα· καὶ τόσον τοὺς ἐταπείνωσαν, ὥστε καὶ εἰς τὴν πίστιν τοὺς ἐδυνάστευαν, νὰ ἀρνηθοῦν τὸν Δεσπότην Χριστόν, τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν, νὰ προσκυνήσουν δὲ ἄλλα ἄχρηστα εἴδωλα, καὶ πολλοὺς ἐθανάτωσαν ὅπου δὲν ἠθέλησαν νὰ προδώσουν τὴν εὐσέβειαν, ἀλλὰ ὑπέμειναν διαφόρους τιμωρίας καὶ κολαστήρια μύρια, διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ γλυκυτάτου Χριστοῦ οἱ φιλόχριστοι· καὶ οὕτω μὲ τὴν πρόσκαιρον κάκωσι ἐκληρονόμησαν αἰώνιον εὐφροσύνην καὶ ἄρρητον ἀγαλλίασιν εἰς τὴν Βασιλείαν αὐτοῦ τὴν οὐράνιον.

Ὅταν δὲ ταῦτα ἐγίνοντο, ἦτον ὁ ἅγιος Νικόλαος εἰς τὴν σκήτην τῆς Βουνένης μὲ τοὺς συντρόφους του καὶ ἀσκήτευον· τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα εἶναι ταῦτα· Γρηγόριος, Ἁρμόδιος, Ἰωάννης, Δημήτριος, Μιχαήλ, Ἀκίνδυνος, Θεόδωρος, Παγκράτιος, Χριστόφορος, Παντολέων, Αἰμιλιανὸς καὶ Ναυούδιος, οἵτινες καθὼς ηὔχοντο μίαν νύκτα, ἦλθεν ἄγγελος Κυρίου καὶ λέγει τους, ἑτοιμασθῆτε καὶ στέκεσθε στερεοί, ὅτι εἰς ὀλίγας ἡμέρας μέλλετε νὰ μαρτυρήσητε, διὰ νὰ λάβητε τὰ βραβεῖα καὶ τοὺς στεφάνους τῆς ἀθλήσεως, νὰ κληρονομήσητε Βασιλείαν οὐράνιον· ταῦτα εἰπών, αὐτὸς μὲν ἀφανὴς ἐγένετο, οἱ δέ, ἀκούσαντες τὰ χαρμόσυνα εὐαγγέλια ἐχάρησαν καὶ ἠγωνίζοντο περισσότερον, εἰς νηστείας καὶ προσευχὰς σχολάζοντες, διὰ νὰ γένωσιν ἄξιοι τῆς αἰωνίου μακαριότητος· καὶ μεθ’ ἡμέρας τινὰς ἔμαθον οἱ αἱμοβόροι κύνες ἐκεῖνοι Βάρβαροι Ἄβαροι, ὅτι εἰς τὸ βουνὸν τῆς Βουνένης ἐκατοικοῦσαν ἀσκηταί, νηστεύοντες καὶ προσκυνοῦντες ἡμέραν καὶ νύκτα ἀκαταπαύστως τὸν Κύριον· λοιπὸν ἁρματώθηκαν καὶ ἐπῆγαν νὰ τοὺς φονεύσωσιν· ὁ δὲ ἅγιος Νικόλαος ἐνουθέτει τοὺς ἀδελφοὺς καὶ συνασκητὰς του καὶ τοὺς ἐσυμβούλευε οὕτω λέγοντας· μὴ φοβηθῶμεν, ἀδελφοί, τὸν πρόσκαιρον θάνατον μήτε ποσῶς δειλιάσωμεν, ὅτι τώρα ἦλθεν ἡ ὥρα νὰ δείξωμεν τὴν ἀνδρεία μας, νὰ κληρονομήσωμεν διὰ μικρὰν καὶ ὀλίγην παίδευσιν, παντοτεινὴν εὐφροσύνην καὶ ἀνάπαυσιν αἰωνίζουσαν.

Αὐτὰ καὶ ἕτερα λέγοντος τοῦ Ἁγίου πρὸς στερέωσιν τῶν ἀδελφῶν, ἔφθασαν καὶ ἐκεῖνοι οἱ αἱμοβόροι ὡς θηρία ἀνήμερα καὶ λαβόντες τοὺς ἁγίους ἐτιμωροῦσαν αὐτοὺς ἀνηλεῶς καὶ ἄσπλαχνα, μὲ στρέβλας, ῥαβδισμοὺς καὶ μὲ ἄλλα διάφορα κολαστήρια.Ἐκεῖνοι δὲ οἱ μακάριοι ὑπέμειναν ἀνδρειωμένα καὶ γενναιότατα, ὅσας βασάνους τοὺς ἔκαμναν, καὶ δὲν ἐπρόδωσαν τὴν εὐσέβειαν· ὅθεν οἱ βάρβαροι τοὺς ἀπεκεφάλισαν καὶ τοὺς ἐπροξένησαν τὸν προσωρινὸν θάνατον, ἀθάνατον ζωὴν καὶ βασιλείαν οὐράνιον.

Τὸν δὲ ἅγιον Νικόλαον ἰδόντες εἰς τοιαύτην ἡλικίαν ὡραιοτάτην, καὶ γνωρίσαντες τὴν φρόνησιν καὶ ἀνδρείαν του, δὲν τὸν ἐπείραξαν παντελῶς· ἀλλὰ μὲ λόγια, ῥᾳδιουργίας καὶ κολακείας, τὸν ἐπρότρεπον εἰς τὴν ἀσέβειαν, ἐλπίζοντες οἱ ἀνόητοι καὶ παράφρονες νὰ τὸν φέρουν εἰς τὸ μιαρώτατον φρόνημά των· ἀλλὰ ματαίως οἱ μάταιοι ἐπροσπάθησαν καὶ ἀνοήτως ἐσκέφθησαν· διότι παντελῶς δὲν ἠδυνήθησαν νὰ τὸν παρασαλεύσουν ἀπὸ τὴν εὐσέβειαν, ἀλλὰ τοὺς ἀπεκρίνετο φρόνιμα εἰς τὰς κολακείας, τὰς ὁποίας τοῦ ἔλεγον, λέγων: «Ἐγὼ δὲν εἶμαι μωρὸν παιδίον νὰ γελασθῶ ἄγνωστα, νὰ ἀρνηθῶ τὸν ἀληθῆ Θεόν, τὸν πλάστην καὶ εὐεργέτη μου, καὶ νὰ προσκυνήσω εἴδωλα κουφὰ καὶ ἀναίσθητα· ἀλλὰ καθὼς ἐξ ἀρχῆς ἤμουν εὐσεβὴς Χριστιανός, καὶ Ὀρθόδοξος, οὕτω καὶ ἕως οὗ νὰ παραδώσω τὴν ψυχήν μου εἰς τὰς ἀχράντους χεῖρας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὸν ὁποῖον ὡς Θεὸν ἀληθινὸν καὶ Σωτῆρα μου προσκυνῶ, λατρεύω καὶ σέβομαι, ἐπιθυμῶ νὰ εἶμαι, καὶ ἐὰν ὁ ἐχθρὸς τοῦ Ἰησοῦ μου μὲ βιάσῃ νὰ τὸν ἀρνηθῶ, διὰ τὴν ἀγάπην του ἔχω μεγάλην προθυμίαν, νὰ χύσω καὶ αὐτὸ τὸ αἷμά μου· τοὺς δὲ ἰδικοὺς σας Θεοὺς καταφρονῶ καὶ ἀτιμάζω ὡς ἀψύχους πέτρας καὶ ξύλα ἀναίσθητα, καὶ ἄλλην τινὰ ὕλην καταφρονεμένην καὶ ἄχρηστον».

Τότε οἱ ἀντίχριστοι βάρβαροι ἀκούοντες τὰς κατὰ τῶν Θεῶν αὐτῶν ὕβρεις καὶ κατηγορίας, πολλὰ ἐθυμώθησαν καὶ τὸν ἔδειραν ἀνελεημόνητα. Μετ’ὀλίγον πάλιν τὸν ἐκολάκευαν λέγοντες· « Νικόλαε μὴ χάσης τοιαύτην ἀνδρείαν καὶ ὡραιότητα ματαίως καὶ ἀνωφέλευτα, διότι ὁ Χριστός σου δὲν θέλει σὲ δώσει οὐδεμίαν βοήθειαν, μόνον κάμε αὐτὸ ὅπου σὲ λέγομεν καὶ γίνου συγκοινωνὸς μας καὶ ὁμόφρων μὲ ἡμᾶς, διὰ νὰ μὴ στερηθῇς τὴν γλυκυτάτην ταύτην ζωήν, μὲ πολλὰ καὶ πάνδεινα κολαστήρια, τὰ ὁποῖα θέλεις λάβει σήμερον ἀπὸ ἡμᾶς, ἐὰν καταφρονήσῃς τοὺς λόγους μας»· τότε τοὺς λέγει ὁ Ἅγιος· «αὐτὸ ὅπου φοβερίζετε νὰ μὲ κάμετε, ἐπιθυμῶ πολλὰ καὶ ὀρέγομαι, διότι ἐάν μὲ χωρίσητε ἀπὸ ταύτην τὴν ματαίαν καὶ πρόσκαιρον ζωήν, μοῦ προξενεῖτε ζωὴν ἀτελεύτητον καὶ βασιλείαν οὐράνιον, ὅπου θὰ συνδοξάζομαι μὲ τὸν Χριστόν μου πάντοτε, ἀπολαύων χαρὰν ἀνεκλάλητον, καὶ εὐφροσύνην καὶ ἀγαλλίασιν ἄρρητον εἰς τὸν Παράδεισον πάντοτε».

Ὅταν λοιπὸν ἐγνώρισαν ὅτι δὲν ἠμποροῦν νὰ τὸν μετασαλεύσουν ἀπὸ τὴν σταθερὰν πίστιν του, ἀπεφάσισαν νὰ τοῦ δώσουν σκληρὸν καὶ ἐπώδυνον θάνατον·διὸ πρῶτον μὲν τὸν ἔδειραν ἀνελεήμονα, ἕως οὗ ἐκοκκίνησεν ἡ γῆ ἀπὸ τὸ ἅγιον αἷμα του, δύο καὶ τρεῖς φοραῖς ἀλλάξαντες τοὺς μαστίζοντας, ἀλλ ὁ Ἅγιος ἐκαρτέρει γενναίως, τοιαῦτα εὐχόμενος· «ὑπομένων ὑπέμεινα τὸν Κύριον»· καὶ τόσον ὑπέμεινε τὴν μαστίγωσιν, ὥστε παραδόξως ἐφαίνετο ὅτι ἔπασχεν ἄλλος κατὰ ἀλήθειαν.

Ἔπειτα δὲ δέσαντες αὐτὸν εἰς δένδρον τὸν ἐτόξευαν, καὶ λαβόντες τὸ ἰδικὸν του κοντάρι τὸν ἐλόγχευαν, καὶ ἄλλας πολλὰς τιμωρίας τοῦ ἔκαμναν καὶ διάφορα βάσανα, λέγοντες ἐν ταὐτῷ εἰς αὐτὸν νὰ ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν καὶ νὰ προσκυνήσῃ τὰ εἴδωλα, οὗτος δὲ ἀφόβως τοὺς ἀπεκρίνετο καὶ ὕβριζεν αὐτοὺς λέγων· «θηριόγνωμοι καὶ ἀπάνθρωποι, οἵτινες μόνον σχῆμα ἀνθρώπου ἔχετε, ἀλλὰ παντάπασιν δὲν μετέχετε ἀνθρωπίνου νοός, μὴν ἔχετε ἐλπίδα τινὰ ὅτι μὲ ταῦτα τὰ βάσανα θέλετέ με χωρίσει ἀπὸ τὴν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ μου. Διότι ὅσα κακὰ μὲ κάμετε, τόσα στέφανα μοῦ πλέκετε· ὁ δὲ Χριστὸς παραστέκεται βοηθός μου καί μοῦ ἐλαφρύνει τὴν παίδευσιν· ὅθεν οὔτε πόνον, οὔτε βάσανόν τινα αἰσθάνομαι»· ταῦτα ἀκούοντες οἱ βάρβαροι ἀπελπίσθησαν, ἐννοήσαντες δὲ ὅτι δὲν θέλουν δυνηθῇ νὰ μεταβάλωσι τὴν γνώμην του, ἂν τοῦ ἐπιβάλλουν καὶ ἕτερα μύρια κολαστήρια, ἔκοψαν τὴν ἁγίαν αὐτοῦ κεφαλὴν εἰς τὰς ἐννέα τοῦ Μαΐου μηνός· καὶ ἡ μὲν μακαρία του ψυχὴ ὁλόφωτος ἀνῆλθεν εἰς οὐράνια σκηνώματα, ἔχουσα τοὺς φωτεινοὺς ἀγγέλους συνευφραινομένους αὐτῇ καὶ συμψάλλοντας· τὸ δὲ ἅγιον αὐτοῦ καὶ πανσεβάσμιον λείψανον ἔμεινεν εἰς τὸ βουνὸν ἐκεῖνο ἄταφον καὶ ἀνεπιμέλητον· μὲ τὴν χάριν ὅμως τοῦ μεγαλοδώρου καὶ παντοδυνάμου Θεοῦ ἐφυλάχθη ἀπὸ θείους ἀγγέλους τόσους χρόνους ἄβλαβον καὶ ἀκέραιον, ἕως ὅτου ὁ Θεὸς ὁ πάντας τοὺς εἰς αὐτὸν πιστεύοντας καὶ μὴ ἀρνουμένους τὸ ἅγιον αὐτοῦ ὄνομα ἀξίως τιμῶν, μὲ τρόπον θαυμάσιον ἐφανέρωσε τὸν πολύτιμον τοῦτον θησαυρόν· διότι ὅσοι εἰς τὴν γῆν τὸν ἐδόξασαν, καὶ διὰ τὸ πανάγιον αὐτοῦ καὶ ὑπερύμνητον ὄνομα ἠγωνίσθησαν, τοὺς ἐτίμησε καὶ αὐτὸς ὁ Πανάγαθος, καὶ τοὺς ἀντάμειψε πλούσια, ποιήσας αὐτοὺς υἱοὺς καὶ κληρονόμους τῆς Βασιλείας του, καὶ οὐ μόνον εἰς τοὺς οὐρανοὺς τοὺς ἀποδίδει τὸν μισθὸν τῶν καμάτων μυριοπλάσια, ἀλλὰ καὶ ἐδῶ εἰς τὴν Γῆν τοὺς δίδει χάριν καὶ δύναμιν νὰ κάμνουν θαυματουργίας καὶ τέρατα, δοξαζόμενοι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων καὶ παρακινοῦντες διὰ τοῦ παραδείγματός των καὶ τοὺς λοιποὺς εἰς ἀπόλαυσιν τῶν καλῶν ἔργων καὶ εἰς μίμησίν των, τὸ κατὰ δύναμιν, ὡς ὁ ὁσιομάρτυς Νικόλαος, τοῦ ὁποίου αἱ θαυματουργίαι ἐκίνησαν τὸ σέβας πάντων τῶν χριστιανῶν, οἵτινες τιμῶσιν αὐτὸν ὡς ἔχοντα παρρησίας μεγάλας ἐνώπιον τοῦ Παναγάθου Θεοῦ.

Ἐκ τῶν πολλῶν δὲ θαυμάτων αὐτοῦ, ἀκούσατε ἕν, ἐκ τοῦ ὁποίου δύνασθε νὰσυμπεράνητε καὶ τὰ ἐπίλοιπα· ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ μέρους γνωρίζεται τὸ ὅλον.Εἰς τὴν ἐπαρχίαν τῆς Ἀνατολῆς ὅπου ἐγγενήθη καὶ ἀνετράφη ὁ ὁσιομάρτυς καὶ ἰαματικὸς Νικόλαος ἦτον ἄρχων τις κατὰ πολλὰ πλούσιος, τοῦ ὁποίου συνέβη μεγάλη ἀσθένεια ὀνομαζομένη λώβα, ἥτις τὸν ἔτρωγεν πολὺ καιρὸν καὶ ἐκαταδαπάνα τὰς σάρκας του· ὅστις κατεξοδεύων εἰς τοὺς ἰατροὺς πολλὰ χρήματα, δὲν εἶδε καμμίαν ὠφέλειαν, ἀλλὰ μάλιστα ὅσον αὐτὸς ἐξόδευε, τοσοῦτον ἡ ἀσθένεια ἐπερίσσευε, διὰ τοῦ ὁποίου εἶχε θλῖψιν ἀνείκαστον· λοιπὸν μίαν νύκτα ἐνῶ ἐκοιμᾶτο ὁ ἄρχων, τοῦ φαίνεται εἰς τὸν ὕπνον ὁ Ἅγιος λέγων· «διατὶ κοπιάζεις καὶ ἐξοδεύεις τὸν πλοῦτόν σου ἀνωφέλευτα; ὕπαγε δὲ εἰς τὰ μέρη τῆς Λαρίσης καὶ ἠρώτησε νὰ μάθῃς ποῦ κεῖται τὸ βουνὸν τῆς Βουνένης, ἐκεῖ ἀφοῦ ἐρευνήσεις καλὰ τὸν τόπον, θέλεις εὕρει εἰς μίαν βρύσιν τὸ λείψανόν μου τὸ ὁποῖον θέλει δώσει τὴν ἰατρείαν τῆς δεινῆς ἀρρωστίας σου.

Τὸ πρωῒ λοιπὸν ὅταν ἐξημέρωσεν, ἠγέρθη τῆς κλίνης ὁ ἄρρωστος, καὶ χωρὶς νὰ παραγγείλῃ τι διὰ τὸν οἶκον του, πορευθεὶς παρευθὺς εἰς τὸ παράλιον ὅπου εὑρὼν πλοῖον ἐταξίδευσεν εἰς τὴν Λάρισαν. Ἀφοῦ ἔφθασεν εἰς τὸν τόπον ὅπου τὸν εἶπεν ὁ Ἅγιος, εὗρε τὴν βρύσιν, ἀπέχουσαν μακρὰν τοῦ μνήματος τοῦ ἁγίου δεκαπέντε σχεδὸν ποδῶν· ἄφθονον δὲ ἅμα καὶ γλυκύτατον ῥέουσαν ὕδωρ, τὸ ὁποῖον κατὰ πολλὰ τὸν ἐχαροποίησεν.

Ἔπειτα ἐρευνῶν μὲ πολὺν κόπον ἐπιμελέστατα, διότι ἦτον δάσος πολύδενδρον καὶ ἐκτεταμένον, εὗρε τὸ πάντιμον τοῦ μάρτυρος λείψανον μὲ τὴν θείαν βοήθειαν, τὸ ὁποῖον θαυμασίως εὑρέθη, ἀκόμη σῶον καὶ ἀκέραιον μετὰ τόσους χρόνους καὶ εὐωδίαζεν ἄμετρα· τότε ὁ ἄρχων ἐπλύθη εἰς τὴν βρύσην πρότερον, ἔπειτα κατασπαθεὶς τὸ ἅγιον ἐκεῖνο λείψανον μετ’ εὐλαβείας καὶ πίστεως, παρευθύς, ὢ τοῦ θαύματος, ἐλυτρώθη ἀπὸ τὴν ἀσθένειάν του, ἥτις ἠφανίσθη , καθὼς τὸ σκότος ὑπὸ τοῦ φωτός· καὶ ἐγένετο εἰς μίαν στιγμὴν ὅλος ὑγιής, χωρὶς παντάπασι νὰ μείνῃ ἀσχημία εἰς τὴν σάρκα του· ὅθεν διὰ νὰ μὴ φανῇ πρὸς τὴν τοιαύτην μεγίστην εὐεργεσίαν ἀχάριστος, ἐκαθάρισεν ὅλον ἐκεῖνον τὸν τόπον ὅπου εὗρε τὸν πάντιμον αὐτὸν θησαυρόν, καὶ κτίσας ἐκκλησίαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου (ἐν μέσῳ τῆς ὁποίας, κεῖται ὁ ἱερὸς καὶ θαυματόβρυτος τάφος τοῦ θείου τούτου ὁσιομάρτυρος· πέριξ δὲ τοῦ μνήματος τούτου εἰσὶ διάφορα χωρία, καὶ μεταξὺ αὐτῶν τὸ χωρίον Τζαπαζλάρ, ἐν ᾧ ὑπάρχει ἱερὰ εἰκὼν τοῦ Ἁγίου, τὴν ὁποίαν ἐν τῇ μνήμῃ αὐτοῦ ἀποκομίζωσιν ἐν τῇ ἀνωτέρω ἐκκλησίᾳ οἱ τὴν ἱερὰν πανήγυριν ἐπιτελοῦντες κατ’ ἔτος, ἐν ᾗ ἀθροίζονται πλῆθος χριστιανῶν εἰς χιλιάδας πολλάς) , ὑπέστρεψεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἀγαλλόμενος, δοξάζων τὸν Θεὸν καὶ εὐχαριστῶν τὸν Ἅγιον.

Ἐπῆρε δὲ καὶ ὀλίγον μέρος ἀπὸ τὸ ἅγιον λείψανον, καὶ χῶμα ἀπὸ ἐκεῖνον τὸν τόπον, τὰ ὁποῖα ὅσοι ἠσπάζοντο ἰατρεύοντο ἀπὸ πᾶσαν ἀσθένειαν. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο τὸ θαυμάσιον ἐτέλεσεν ὁ Ἅγιος τοῦ Χριστοῦ ὁσιομάρτυς Νικόλαος, ἀλλὰ καὶ ἄλλα πολλὰ διηγήσεως ἄξια, διότι ὁ ἰατρευθεὶς ἐκεῖνος ἄρχων, τὸ ἐκήρυττε πανταχοῦ, καὶ ὄχι μόνον ἐκεῖ, εἰς τὴν Ἀνατολὴν ὅλην τὸ ἔμαθον, ἀλλὰ καὶ εἰς ὅλην τὴν Δύσιν ἡ φήμη του ἔφθασε, καὶ ἔτρεχον ἀπὸ κάθε τόπον ὅσοι εἶχαν ἀσθένειαν, καὶ παρευθὺς ἰατρεύοντο, κατὰ τὴν πίστιν τὴν ὁποίαν εἶχεν ἕκαστος πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὴν πρὸς τὸν Μάρτυρα εὐλάβειαν· καὶ οὐ μόνον τότε ἐθαυματούργει ὁ Ἅγιος, ἀλλὰ καὶ τὴν σήμερον ἐνεργεῖ μεγάλα θαυμάσια εἰς τοὺς ὅσοι ἔχουν πίστιν ἐγκάρδιον εἰς τὸν Δεσπότην Χριστὸν καὶ εὐλάβειαν θερμὴν εἰς τὸν Ἅγιον καὶ τὸν πανηγυρίζουν θεαρέστως μὲ ὕμνους, μὲ ψαλμῳδίας καὶ μὲ συντριβὴν καὶ ταπείνωσιν.

Ἁρμόδιον δὲ εἶναι νὰ εἰποῦμεν, ὅτι εἰς τὴν νῆσον, Ἄνδρον καλουμένην, διατελεῖ ἱερὸν καὶ σεβάσμιον Μοναστήριον, ἐπ’ ὀνόματι τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ ἐν Μύροις, ἐν αὐτῷ δὲ τῷ σεβασμίῳ Μοναστηρίῳ εὑρίσκεται, ὥσπερ τις θησαυρὸς πολύτιμος, καὶ ἡ θαυματουργὸς καὶ χαριτόβρυτος κάρα τούτου τοῦ ἐν ὁσίοις, καὶ μάρτυσι Νικολάου τοῦ Νέου, ἥτις ὑπὸ τῶν ἐν αὐτῷ διατελούντων πατέρων, πολλάκις ἐν Κωσταντινουπόλει μετακομιζομένη, μετόχιον ἐν τῷ κατὰ Βλὰχ σαράγι ἔχοντος τοῦ διαληφθέντος Μοναστηρίου, πολλὰ καὶ ἄπειρα θαύματα ἐπιτελεῖ, ὅπου ἂν προσκληθῇ εἰς ἁγιασμόν.

Ἂς χαρῶμεν λοιπὸν καὶ ἡμεῖς σήμερον καὶ ἂς εὐφρανθῶμεν τῷ πνεύματι· ἂς τιμήσωμεν τὸν Ἅγιον καὶ ἂς τὸν ἐγκωμιάσωμεν μὲ καθαρὰν καρδίαν καὶ μὲ σώφρονα λογισμόν· καὶ ἂς τὸν εὐχαριστήσωμεν ὄχι μὲ ἄπρεπα ἔργα ἀνάρμοστα εἰς τὴν χριστιανικὴν πολιτείαν, δηλονότι μὲ πολυφαγίαις καὶ μέθαις καὶ μὲ χοροὺς καὶ φωναῖς ἄτακτες· ἀλλά μὲ ἐλεημοσύνας, μὲ προσευχὰς καὶ μὲ δάκρυα, καὶ μὲ ἄλλα ἔργα θεάρεστα· διότι τότε ἔχομεν μισθόν,ὁπόταν τοιουτοτρόπως ἑορτάζωμεν· ἂς κακοπαθήσωμεν ἐδῶ πρόσκαιρα, ἐκκόπτοντες τὰ σαρκικὰ μας θελήματα, διὰ νὰ γίνωμεν τῶν μαρτύρων συμμέτοχοι καὶ νὰ λάβωμεν ἴσον μισθὸν μὲ τοὺς μάρτυρας· ἐὰν ὅμως νικηθῶμεν ἀπὸ τὰ σαρκικὰ πάθη καὶ πέσωμεν εἰς τὰς παγίδας τοῦ διαβόλου, εἶναι σχεδὸν τόσον ἁμάρτημα, ὡς νὰ ἐπροσκυνούσαμεν τὰ ἀναίσθητα εἴδωλα· νίκησον λοιπὸν τὰ πάθη καὶ ἐλαττώματα, ἄνθρωπε, ἂν ἐπιθυμῇς νὰ γένῃς μάρτυς εἰς τὴν προαίρεσιν χωρὶς νὰ χύσῃς τὸ αἷμά σου· τοὐτέστιν ὁπόταν τινὰς σὲ ὑβρίσῃ, ἢ ἀδικήσῃ, ἢ σὲ δείρῃ,μακροθύμησον καὶ ὑπόμεινον τὴν ὕβριν διὰ τὸν Κύριον, διὰ νὰ τιμηθῇς ὑπ’ αὐτοῦ αἰώνια.

Ἐὰν ὅμως ὀργισθῇς καὶ ἀποδώσῃς τῷ πταίσαντί σοι κακόν, καὶ κακὸν περισσότερον ἔγινες παραβάτης τῆς παραγγελίας τοῦ Χριστοῦ λέγοντος, «ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν»· καὶ σχεδὸν ἐπροσκύνησες τὸν Ἄρην· τὸ αὐτὸ γίνεται καὶ εἰς τὰ ἐπίλοιπα πάθη καὶ ἁμαρτήματα· δηλαδὴ ἐὰν ὁ ἐχθρὸς τῶν ψυχῶν διάβολος παρακινῇ νὰ πορνεύσῃς καὶ σὺ ἐναντιωθῇς ἀνδρείως μὲ προσευχὰς καὶ νηστείας καὶ δάκρυα, καὶ διὰ τῆς ψυχικῆς σου ἀνδρείας νικήσῃς τῆς σαρκὸς τὸ σκάνδαλον, λογίζεσαι μάρτυς τῆς σωφροσύνης κατὰ ἀλήθειαν· ἐὰν ὅμως πορνεύσης, ἐπροσκύνησες τῆς μιαρᾶς Ἀφροδίτης τὸ εἴδωλον· ἐὰν μεθύσῃς, ἐθυσίασες εἰς τὸν Διόνυσον· ἐὰν βλασφημήσῃς ἢ ἐπιορκήσῃς, ἀρνητὴς λογίζεσαι· ἐὰν εἶσαι φιλάργυρος καὶ ἄσπλαχνος καὶ δὲν συμπονεῖς τοὺς πένητας εἰς τὴν ἀνάγκην τους, ἀλλ’ αὐτοὶ μὲν πεινοῦν καὶ παγώνωσιν ἀπὸ τὴν γύμνωσιν, σὺ δὲ φυλάττεις εἰς τὸ κιβώτιόν σου τὰ χρήματα καὶ τὰ προσκυνεῖς ὡς εἴδωλα, εἰδωλολάτρης, κατὰ τὸν Ἀπόστολον λογίζεσαι. Στοχάσου λοιπὸν χριστιανέ, ὅτι ὅταν δανείζῃς τὸν χρείαν ἔχοντα, καὶ ἐλεῇς τοὺς ἀδελφοὺς τοῦ Χριστοῦ μὲ ἱλαρότητα, θέλει σοι τὰ ἀποδώσει ὁ μισθαποδότης Χριστὸς εἰς τὴν φοβερὰν ἐκείνην ἡμέραν τῆς κρίσεως μυριοπλάσια, καὶ θέλεις ζῇ τὴν αἰώνιον ζωὴν συναγαλλόμενος μετὰ τῶν Ἁγίων Πάντων εἰς τὴν Βασιλείαν τὴν οὐράνιον· ἐὰν ὅμως φανῇς ἄσπλαχνος καταχωνύων καὶ φυλάττων τὰ χρήματα, σοῦ ἀποθανόντος, τὰ παίρνουν ἄλλοι, καὶ ἐσὺ τρισάθλιε κληρονομεῖς τὴν Γέενναν τοῦ πυρὸς καὶ συμφλέγεσαι αἰωνίως, καθὼς καὶ ὁ εὐαγγελικὸς ἐκεῖνος πλούσιος, ὡς ἀνελεήμων καὶ ἄσπλαγχνος καὶ φιλάργυρος.

Ὅσοι λοιπὸν εἶσθε πλούσιοι, σπείρατε εἰς τὰς κοιλίας τῶν πενήτων τὸν πλοῦτον, διὰ νὰ ἐσοδιάσετε εἰς τὴν οὐράνιον ἀποθήκην πρὸς παντοτινὴν σας εὐφροσύνην· καὶ ὅσοι πανηγυρίζετε τὴν μνήμην τῶν Ἁγίων, μὴ προσκαλεῖτε πλουσίους εἰς τὴν τράπεζαν, ἀλλὰ πτωχοὺς καὶ ἀναπήρους, διότι οἱ πλούσιοι μὲ τὰς ἀμοιβὰς των, ἑστιάσεις καὶ προσκλήσεις σᾶς ἀνταμείβουσιν· ἐνῷ ἐξ ἐναντίας ὅταν χορτάσητε πτωχούς, σᾶς ἀνταμείβει τὴν χάριν πλουσιοπάροχα ὁ Πανάγαθος Κύριος, καὶ ἐδῶ εἰς τὴν πρόσκαιρον ζωὴν καὶ ἐκεῖ εἰς τὴν μέλλουσαν, χαριζόμενος ὑμῖν τὴν οὐράνιον αὐτοῦ Βασιλείαν, ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν. Ἀμήν.

Σημείωσις: Ὄχι μόνον εἰς τὰ Βούνενα ( εἰς τὰ ὑπωρείας τοῦ ὄρους Ὄθρυος) ἔνθα ὁ Ἅγιος ἐμαρτύρησεν, ὑπάρχει ἱερὸς Ναὸς ὅπου τιμᾶται καὶ προσκυνεῖται, ὑπῆρχε καὶ ἄλλος Ναὸς εἰς τὸ ὄνομά του εἰς τὴν κώμην Κορίτσα, ἀνάμεσα στὰ βουνὰ τῶν Ἀγράφων καὶ Τυμφρηστοῦ ὅπου τὸ χωρίον «Κλειστὸς Ἀγράφων».Ἐκεῖ ὑπῆρχε πρὸς τιμὴν τοῦ ὁσιομάρτυρος ἁγίου Νικολάου τοῦ Νέου, Ναὸς κτισθεὶς πρὸ ἀμνημονεύτου χρόνου, καὶ ἱερὰ Μονὴ ἔνθα ἐμόναζον κορίτσια, ἐξ οὗ ἔλαβεν καὶ τὸ χωρίον τὸ ὄνομα «Κορίτσα», ὅστις κατέρρευσε. Καὶ τὸ ἔτος 1907 ἀνηγέρθη περικαλέστατος ναός, ἐντὸς τοῦ ὁποίου ἐτοποθετήθη ἐκ τῆς καταρρευσάσης ἱερᾶς Μονῆς, εἰς ἣν ἐστεγάζετο πρὸ 600 ἐτῶν, τὸ ἱερὸν κειμήλιον. «Ὁ πῆχυς ἀπὸ τοῦ ἀγκῶνος τῆς χειρὸς τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἁγίου Λουκᾶ, ὅστις ὑπῆρξε περίφημος ἁγιογράφος». Ὁ περικαλέστατος οὗτος Ναὸς κατέρρευσε ἐκ βομβαρδισμοῦ ἐν ἔτει 1947, διασωθέντος ὡς ἐκ θαύματος τοῦ ἱεροῦ κειμηλίου τοῦ ἁγίου Λουκᾶ.

Εἰς τὴν θέσιν τοῦ βομβαρδισθέντος καὶ καταστραφέντος ἱεροῦ Ναοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ Νέου, ἀνηγέρθη νέος τοιοῦτος, εἰς ὃν ἐτοποθετήθη καὶ στεγάζεται τὸ ἱερὸν κειμήλιον τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ. Εὕρηνται καὶ ἀλλαχόθι ἱεροὶ ναοὶ καὶ μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Νέου, ὡς εἰς τὰς νήσους Ἄνδρον καὶ Σαλαμῖνα, εἰς Ἁλμυρὸν Βόλου, ἐν Τριπόλει, εἰς τὰ χωρία Χάλια καὶ Βασταμίτζα τῶν Θηβῶν, εἰς αὐτὰς τὰς Θήβας, εἰς Λούτσαν Ἀττικῆς, ἐν Πελοποννήσῳ καὶ ἐν ἄλλαις πόλεσιν, νήσοις καὶ χωρίοις.

 H Eικόνα του Αγίου  που εμφανίζεται στην αρχή του Συναξαρίου με τις λεπτομέρειες του Μαρτυρίου είναι έργο του 18ου αιώνα και φυλάσσεται στον Ιερό Ναό Αγ.Δημητρίου Ανάβρας (πρώην Γκούρα) Αλμυρού. Ευχαριστούμε τον Εφημέριο του Ναού π.Θεόδωρο Γκλαντζάνη καθώς και τους Απόστολο Μπρέντα και Μαρία Σπυριδάκη για το ότι μας παραχώρησαν προς δημοσίευση τις  παραπάνω φωτογραφίες.

Η Εικόνα που παρουσιάζει τον Άγιο ένθρονο είναι η Κτητορική του Ναού μας.Είναι έργο του 18ου αιώνα και βρίσκεται στο Κουβούκλιο που περιβάλλει το Τίμιο Λείψανο του Οσιομάρτυρα.