Ἡ πειθαρχία πού διδάσκουν οἱ γονεῖς ἔχει ὡς πρῶτο καί σημαντικό στόχο τήν ἐσωτερική πειθαρχία τῶν παιδιῶν τους. Τά περισσότερα παιδιά μόνο μετά ἀπό ἕνα διάστημα θά μάθουν πῶς να ἐλέγχουν μόνα τους τή συμπεριφορά τους, θά ἀποκτήσουν δηλαδή, μία ἐσωτερική πειθαρχία. Συχνά οἱ γονεῖς ἐπικεντρώνουν τήν προσοχή τους στό πῶς θά καταφέρουν νά μήν ἐπαναλάβει τό παιδί μιά ἀνάρμοστη συμπεριφορά, ἐνῶ πα ράλληλα ἄλλοτε ἀγνοοῦν και ἄλλοτε ἀναγνωρίζουν τήν ἀξία πού ἔχει ἡ ἐπιβράβευση μιᾶς ἐπιθυμητῆς συμπεριφορᾶς ἀπό τό παιδί. Δυστυχῶς συχνά συμβαίνει να ἀγνοεῖται ἀπό τούς γονεῖς ἡ ἀξία τῆς ἐπιβράβευσης, καθῶς ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά σταματήσουμε τήν κακή συμπεριφορά εἶναι τό να ἐπιβεβαιώνουμε στά παιδιά τό αἴσθημα ὅτι εἶναι ἀσφαλῆ, ἀγαπητά καί ἔχουν ἀξία. Ἔτσι, λοιπόν, τούς δείχνουμε την προσοχή καί τό ἐνδιαφέρον μας, ἰδιαίτερα ὅταν συμπεριφέρονται σωστά. Οἱ γονεῖς μπορεῖ νά ἐπιβραβεύουν ἤ να ἀποδοκιμάζουν τή συμπεριφορά ἤ τήν ἐνέργεια τῶν παιδιῶν, καί ὄχι τά ἴδια τά παιδιά καί τό χαρακτῆρα τους.

    Τά παιδιά πού τούς χαρακτηρίζει ἐσωτερική πειθαρχία προσαρμόζονται εὐκολότερα στό σχολεῖο ἤ κατά την ἔνταξή τους σέ μία ὀμάδα δραστηριοτήτων. Αὐτό μπορεῖ νά τά κάνει να αἰσθανθοῦν πραγματικά εὐτυχισμένα. Ἐπίσης, καλό εἶναι οἱ γονεῖς νά γνωρίζουν ὅτι ἡ δική τους ἐμπειρία ἀπό τήν παιδική ἡλικία εἶναι πολύ σημαντική να καθορίζει τή δική τους ὀπτική γωνία καί τίς ἀντιλήψεις τους γιά τήν «πειθαρχία». Δηλαδή, ἄν οἱ γονεῖς βίωσαν τήν ἐμπειρία τῆς τιμωρίας, ἴσως καί νά πιστεύουν ὅτι αὐτός εἶναι καί ὁ μοναδικός τρόπος νά μάθουν στά παιδιά τους την πειθαρχία. Ἔτσι, μπορεῖ νά ἐπαναλάβουν τό ἴδιο καί μέ τά παιδιά τους. Ἄν πάλι, οἱ γονεῖς διαφωνοῦν γιά τούς κανόνες, τότε τά παιδιά μπορεῖ να εἶναι μπερδεμένα καθῶς δέν ξέρουν τίνος κανόνες νά τηρήσουν. Ἡ πειθαρχία ἀπαιτεῖ ζωντάνια, ἐνέργεια καί συνέπεια. Εἶναι εὔκολο νά ἀφήσουν τά πράγματα νά ξεφύγουν ἀπό τόν ἔλεγχο, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ γονέας εἶναι στενοχωρημένος ἤ κουρασμένος ἤ πολύ ἀπασχολημένος ἤ δέν ἔχει καμία ὑποστήριξη μέ τά παιδιά του (ὅπως γίνεται μέ τίς μονογονεϊκές οἰκογένειες).

    Παράλληλα, ἄν ὁ γονέας ἔχει ἀγνοήσει τήν καλή συμπεριφορά τοῦ παιδιοῦ, τότε τοῦ διδάσκει ὅτι ἕνας πολύ εὔκολος τρόπος νά τραβήξει τήν προσοχή του εἶναι νά συμπεριφερθεῖ ἄσχημα. Λιγότερο συχνά τά παιδιά μπορεῖ νά συναντοῦν δυσκολίες στήν τήρηση τῶν κανόνων ἐπειδή εἶναι ὑπερκινητικά ἤ εἶναι δύσκολο γι’ αὐτά νά μάθουν νά διατυπώσουν προφορικά τίς σκέψεις τους.

    Μπορεῖ νά εἶναι ἀνήσυχα, εἴτε γιατί ὑπάρχουν οἰκογενειακά προβλήματα, εἴτε γιατί συνέβη κάτι πού τά ἀναστάτωσε. Ἔρευνες τόσο στήν Ἑλλάδα ὅσο καί στό ἐξωτερικό ἔχουν καταλήξει πώς τά παιδιά ἀντιμετωπίζουν προβλήματα ἀντικοινωνικῆς συμπεριφορᾶς ἐπειδή (μεταξύ ἄλλων) ἡ κοινωνική μάθηση τά πρώτα χρόνια τῆς ζωῆς τους δέν ἦταν ἀποτελεσματική.

   Ἡ περίοδος ἀνάμεσα στό πρῶτο καί τρίτο ἔτος τῆς ἡλικίας περίπου ἀποτελεῖ συχνά μία «εὐαίσθητη περίοδο» σέ ὅτι ἀφορᾶ τήν ἀνάπτυξη καί ἑπομένως, καί τήν πρόληψη πολλῶν διαταραχῶν διαγωγῆς. Αὐτές οἱ διαταραχές εἶναι δυνατόν νά παγιωθοῦν ἐξαιτίας τῆς ἀνεπάρκειας τῶν γονέων νά ἀντιμετωπίσουν τήν καταπιεστική συμπεριφορά τῶν παιδιῶν τους (πού σε μερικά ἀπό αὐτά εἶναι δυνατόν νά πάρει ἀκραία μορφή) καί νά μπορέσουν νά τά ὁδηγήσουν πρός τά τελευταῖα στάδια τῆς ἠθικῆς ἀνάπτυξης καί πρός ἐκεῖνες τίς διαδικασίες κοινωνικοποίησης, οἱ ὁποῖες χαρακτηρίζονται ἀπό συναισθηματική συμμετοχή (ἐνσυναίσθηση) και ἔλεγχο τῆς παρόρμησης.

Σταυρούλα Σιαπάτη

Εἰδική Παιδαγωγός – Ψυχολόγος

Υπ. Διδ/ωρ Παν/μίου Ἀθηνών