Πρό ημερῶν, ἀπό μιά σύμπτωση, ξαναδιάβασα μερικά ἀπό τά ἀξεπέραστα ποιήματα τοῦ μεγάλου μας ποιητῆ Κωστῆ Παλαμᾶ. Ἀνάμεσα σ’ αὐτά ἦταν καί ὁ «Τάφος». Διαβάζοντας τούς ὑπέροχους στίχους, σέ μιά στιγμή, συνειδητοποίησα τό πόσο διαφορετική ἦταν τώρα ἡ συγκίνηση πού μέ πλημμύρισε, συγκριτικά μ’ ἐκείνην πού εἶχα νιώσει, ὅταν πρωτοδιάβασα αὐτούς τούς στίχους στά δεκατέσσερά μου χρόνια. Καί κατάλαβα τό πόσο μεταβάλλεται καί διαστέλλεται τό νόημα κάποιων λέξεων, ἀναλόγως μέ τήν ἡλικία, τά βιώματα καί τίς συνθῆκες ζωῆς τοῦ ἀναγνώστη, τήν ὥρα πού διαβάζει ἕνα κείμενο. Ἔτσι καί γιά μένα, πού, τώρα ἔχω πιά τήν ἰδιότητα τῆς μάνας καί τῆς γιαγιᾶς, κάθε λέξη τῶν στίχων ἔπαιρνε μιά ἐντελῶς διαφορετική ἔκταση καί διάσταση, φορτισμένη μέ ανείπωτη συγκίνηση. Πέρα, ὅμως, ἀπό τή συγκίνηση, αὐτή τή φορά στάθηκα μέ περίσκεψη καί σέ δύο στίχους, ἰχνηλατώντας καί συνειδητοποιώντας τήν ὕπαρξη ἑνός καινούργιου, γιά μένα, νοήματος, πού ἔκανε τίς ἐννέα λέξεις πού τούς ἀπαρτίζουν, νά μοιάζουν σχεδόν σάν ἐντολές. Νά γίνονται μιά διαχρονική ὑποθήκη, κατάλληλη νά ἐμπνεύσει, ἀλλά καί νά ἀποτελέσει στόχο ζωῆς γιά τόν καινούργιο χρόνο πού ἀνέτειλε καί γιά τό μέλλον, γενικότερα: «Βάλε τά σημάδια σου, τό δρόμο νά μή χάσεις...».

Νά, λοιπόν, μιά προτροπή μέ ἄπειρες καί πολύτιμες προεκτάσεις. Τόν χάνεις τόν δρόμο σου, ἄν δέν ἔχεις σημάδια γιά ὁδηγούς. Κι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, ἄν καταφέραμε νά πορευτοῦμε ὡς ἔθνος στόν δρόμο τῆς Ἱστορίας, χωρίς νά χαθοῦμε, εἶναι διότι εἴχαμε βάλει τά σημάδια μας, τίς διαχρονικές μας ἀξίες. Σημάδια πού ὁριοθετοῦνται ἀπό τή γλῶσσα μας, τήν ἀγάπη γιά τήν ἐλευθερία, τή φιλοπατρία, τήν Πίστη μας στόν Θεό, τή συνείδηση τοῦ χρέους, τήν ἔφεση γιά διάκριση στόν ἀγῶνα τόν καλό, τή συναίσθηση τῆς ἔννοιας « Ἄνθρωπος», τόν σεβασμό στίς παραδόσεις καί στήν ἰδιαίτερή μας ταυτότητα. Αὐτά τά σημάδια μᾶς χρειάζονται καί τώρα καί πάντα, γιά νά μήν ἀφανιστοῦμε στούς δαιδαλώδεις καί ὀλισθηρούς δρόμους πού στήνονται ἀπό τούς ἰσχυρούς τῆς γῆς. Αὐτούς πού νοιάζονται μόνο γιά τά συμφέροντά τους καί τήν παγκοσμιοποίηση τῆς ἐξουσίας τους. Αὐτά τά σημάδια ἄς βάλουν οἱ ἡγέτες μας, γιά νά μήν χαθοῦμε ὡς γένος καί ὡς ἔθνος.

Ἀλλά καί μέ τήν ἰδιότητα τοῦ ἀτόμου, μέσα στό σύγχρονο ὑπαρξιακό χάος μιᾶς ζωῆς στεγνῆς ἀπό οὐσιαστικό νόημα καί προσηλωμένης, ἀ-νοήτως καί ἐμμονικῶς, σέ φθαρτές ἐπιδιώξεις καί κατακτήσεις, χρειαζόμαστε ὅλοι σημάδια πού θά μᾶς κρατήσουν στόν δρόμο τῆς ποιότητας καί τῆς ἀνθρωπιᾶς. Σημάδια ἀνεξίτηλα καί φωτεινά, ἱκανά νά νικήσουν τά ζοφερά σκοτάδια τῆς ἀκατάσχετης ἀνθρώπινης βουλιμίας καί τῆς ἀπόγνωσης πού συνοδεύει τό ἀτέλειωτο ἀνικανοποίητο καί τήν ἀποξένωση. Εἶναι σημάδια σταθερά κι ἐλπιδοφόρα, μέ ὀνόματα οἰκεῖα, πού ζεσταίνουν τήν καρδιά, ἀλλά παραμένουν παραγκωνισμένα καί περιφρονημένα στά ἀζήτητα τῆς σύγχρονης κοινωνίας. Τά ξέρουμε, ὅμως, ὅλοι αὐτά τά διαχρονικά σημάδια πού περιμένουν πάντα στίς δύσκολες στροφές τοῦ δρόμου, γιά νά βοηθήσουν τόν παραστρατημένο καί παραλογισμένο καταναλωτικό ρομποτάνθρωπο τοῦ 21ου αἰῶνα, νά ξαναβρεῖ τόν δρόμο ἑνός ἀληθινοῦ νοήματος ζωῆς.

Ἔχουν ὀνόματα ἀπό λέξεις πανέμορφες, πολυσήμαντες, μέ δυναμική μιᾶς βαθιᾶς καί πολυδιάστατης ἐσωτερικῆς ἀπήχησης. Κάποιες, μάλιστα, ἀπό αὐτές εἶναι καί ἀποκλειστικά δικές μας, ἀφοῦ δέν ἀπαντοῦν σέ καμμιά ἄλλη γλῶσσα, ἐκτός ἀπό τήν ἑλληνική. Ἄς θυμηθοῦμε μερικές μόνο ἀπό αὐτές: φιλότιμο, λεβεντιά, αὐταπάρνηση, παλληκαριά, ἀρετή, εὐσυνειδησία, ντομπροσύνη, ἀλληλεγγύη, πίστη, εὐσέβεια, ταπεινοφροσύνη, χρέος, τιμή, καί πολλές ἄλλες. Τόσα καί τόσα σημάδια, λοιπόν, πολύτιμα ἐρείσματα ψυχῆς, μηνύματα καί προτροπές ἐλπίδας, γιά ὅσο θά ὑπάρχουν ἄνθρωποι πάνω στή γῆ. Ἄνθρωποι πού βολοδέρνουν καί τρικλίζουν μέσα στήν τραγική ἀτομικότητά τους καί στήν μοναξιά μιᾶς ἄδειας ἀπό νόημα ζωῆς, πού, συχνά, μπορεῖ καί νά τούς ἔχει περικυκλώσει μέ ὁλόχρυσες ἁλυσίδες.  Ἀπό ὅλα, ὅμως, αὐτά τά σημάδια, ἀξεπέραστο καί εὐλογημένο, μέσα στό πέρασμα τῶν αἰώνων, θά παραμένει πάντα ἐκεῖνο τό σωτήριο ἰλαρό φῶς, πού ξεχύθηκε ἀπό ἕναν ταπεινό σταῦλο τῆς Βηθλεέμ, πρίν ἀπό περίπου 2000 χρόνια, καί σαρκώθηκε μέ δύο μόνο λέξεις ἀπό τό στόμα τοῦ Θεανθρώπου: «Ἀγαπᾶτε ἀλλήλους». Αὐτό εἶναι τό καίριο σημάδι γιά τούς εὐτυχισμένους ἐκείνους πού, μέ τήν καθοδήγησή του καί ἀκολουθώντας το, θά ἀξιώνονται νά βρίσκουν πάντα τόν πιό ὑπέροχο δρόμο τῆς οὐσιαστικῆς Ζωῆς.

Καλή κι Εὐλογημένη Χρονιά!

Μερόπη Ν. Σπυροπούλου, Ὁμότιμη Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν