Είναι γνωστὸ πως στην περίοδο αυτὴ έχουμε δυὸ νηστείες. Είναι περίπου επτὰ εβδομάδες αυστηρής νηστείας και μία η εβδομάδα της Τυρινής που προηγείται, οκτώ. Για πολλοὺς είναι μία ευχάριστη και επιθυμητὴ περίοδος, ενώ για άλλους είναι δύσκολη και για άλλους καθόλου ευχάριστη. Θα προσπαθήσουμε να πούμε λίγες σκέψεις για την περίοδο αυτή, όπως την έχουν χαρακτηρίσει οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Πρώτα πρώτα να θυμηθούμε τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, που κάνει μία γενικὴ παρατήρηση για την αγία Τεσσαρακοστή. Λέγει προς όλους μας: «Τὴν Τεσσαρακοστὴν μὴ ἐξουθενεῖτε· μίμησιν γὰρ περιέχει τῆς τοῦ Χριστοῦ πολιτείας». Είναι σημαντικὴ παρατήρηση αυτή. Ο Χριστὸς δεν εξουθενώνει, δηλ. δεν αφαιρεί τη δύναμη της μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πιο πλατειὰ θα λέγαμε, δεν περιφρονεί την μεγάλη Τεσσαρακοστή. Δεν λέγει πως η περίοδος αυτὴ δεν είναι σωστή, ούτε κοροϊδεύει τη νηστεία της Εκκλησίας, ούτε την ατιμάζει, ούτε δυσανασχετεί με τον ερχομό της, ούτε εύχεται να περάσει γρήγορα, ούτε καταλύει τη νηστεία επιδεικτικὰ και χωρὶς λόγο, ούτε προπαγανδίζει πως οι καιροὶ άλλαξαν και πρέπει να αλλάξουμε και εμείς.
       Η αγία Τεσσαρακοστὴ είναι μία μίμηση της ζωής του Χριστού. Μετὰ τη βάπτισή Του πήγε στην έρημο και εκεί «νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύκτας τεσσαράκοντα ὕστερον ἐπείνασεν» (Ματθ. 4,2). Ο Χριστὸς ήταν τέλειος άνθρωπος και μέσα Του δεν είχε την αμαρτητικὴ φορά, αλλὰ χρειαζόταν να μας δώσει τύπο ζωής. Έπρεπε να έχουμε μία εικόνα ασκήσεως μπροστά μας, για να επιτύχουμε του σκοπού μας, που είναι η ένωσή μας με τον Θεό. Κατὰ την περίοδο αυτὴ δέχθηκε και τους πειρασμοὺς του διαβόλου και κατὰ τη διάρκεια των πειρασμών Του «ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ» (Μάρκ. 1,13). Πολλὰ διδάγματα έχει να μας δώσει η περίοδος των πειρασμών του Κυρίου.
Ο Χριστὸς εκπαιδεύθηκε τρόπον τινα στους πειρασμοὺς με τη νηστεία. Αργότερα ο διάβολος σαν μία φοβερὴ θύελλα θα επιπέσει επάνω Του. Σ᾿ όλους τους πειρασμοὺς βγήκε νικητής. Το ίδιο και ο πιστός. Στη ζωή μας θα έχουμε πολλοὺς πειρασμούς. Χρειαζόμαστε εκπαίδευση. Η περίοδος της νηστείας είναι μία πνευματικὴ εκπαίδευση του Χριστιανού. Μαθαίνει να πολεμά. Ο Κύριος μας έδειξε τον τρόπο, αφού πρώτα αυτὸς πειράσθηκε.
        Ο Χριστὸς μέσα στην περίοδο της νηστείας πειράσθηκε και νίκησε. Επίσης και οι πιστοὶ πειράζονται. Γιατί παραχωρεί τους πειρασμοὺς ο Θεός; Για να πληροφορηθούμε πως είμαστε ανώτεροι απ᾿ αυτούς. Για να ταπεινωνόμαστε. Για να πληροφορηθεί ο δαίμονας πως τον εγκαταλείψαμε. Για να ασκηθούμε. Για να λάβουμε σαφή πείρα της δωρεάς του Θεού. Άγγελοι Κυρίου στηρίζουν τους αγωνιστές.
Ο διάβολος πείραξε τον Χριστὸ κατὰ την περίοδο της νηστείας όχι μόνο με τον τρόπο, αλλὰ και με τον τόπο. Η μοναξιὰ και η απομόνωση είναι πολλὲς φορὲς όπλα του διαβόλου. Παράδειγμα η Εύα, την οποία πείραξε, όταν ήταν χωρισμένη απὸ τον Αδάμ. Ακόμη, η απομόνωση φέρνει μερικὲς φορὲς τη μονοτονία, την ακηδία, την πείνα, την αδημονία. Τότε κατὰ την περίοδο της νηστείας παίρνει θάρρος και επιτίθεται εναντίον μας. Όταν όμως μας δει μαζὶ με τους άλλους και συγκεκροτημένους, δεν έχει το θάρρος (γράφει ο ιερὸς Χρυσόστομος) να μας κάνει μεγάλη ζημιά. Γι᾿ αυτό, λοιπόν, στην περίοδο της νηστείας να συχνάζουμε στην Εκκλησία, στις Ακολουθίες, και όλοι μαζὶ να στηρίζουμε ο ένας τον άλλο για να ενθαρρυνόμαστε πως στον αγώνα μας δεν είμαστε μόνοι, αλλὰ μαζί μας είναι όλη η Εκκλησία. Τον Κύριο Τον ενθάρρυναν οι άγγελοι του Θεού. Καταλαβαίνουμε, συνεπώς, πόση μεγάλη ωφέλεια παίρνουμε απὸ την αγία Τεσσαρακοστή.
Μετά, ένας άλλος Άγιος της Εκκλησίας μας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, γράφει πως κατὰ την περίοδο της μεγάλης Τεσσαρακοστής ο άνθρωπος εμπορεύεται την πνευματικὴ εμπορία και συγκεντρώνει πολὺ πλούτο αρετής. Τονίζει πως δεν είναι μεγάλο κατόρθωμα να διέλθουμε τις ημέρες απλώς της νηστείας, αλλὰ σημασία έχει να διορθώσουμε κάτι απὸ τα ελαττώματά μας και να πλυθούμε απὸ τα αμαρτήματά μας, «εἰ διωρθώσαμεν τί τῶν ἡμετέρων ἐλαττωμάτων, εἰ τὰ ἁμαρτήματα ἀπενιψάμεθα».
      Συνηθίζουμε να ρωτάμε ο ένας τον άλλο κατὰ την περίοδο της Τεσσαρακοστής Τεσσαρακοστῆς «πόσας ἕκαστος ἑβδομάδας ἐνήστευσε· καὶ ἔστιν ἀκοῦσαι λεγόντων τῶν μέν, ὅτι δυό, τῶν δὲ ὅτι τρεῖς, τῶν δέ, ὅτι πάσας ἐνήστευσαν τὰς ἑβδομάδας», δηλαδὴ συμβαίνει να ακούς να λένε άλλος μεν πως νήστευσε δυό, άλλος τρείς και άλλος όλες τις εβδομάδες. Και ποιὸ είναι το κέρδος, εὰν δίχως κατορθώματα αρετής περάσουμε την περίοδο της νηστείας;
       Εὰν κάποιος λέγει, ότι νήστευσα όλη την περίοδο της Τεσσαρακοστής, συ ειπέ, ότι είχα εχθρὸ και συμφιλιώθηκα μ᾿ αυτόν· είχα συνήθεια να κατηγορώ και την εσταμάτησα· είχα συνήθεια να ορκίζομαι και απαλλάχθηκα απὸ την κακὴ συνήθεια.... Καμία ωφέλεια δεν θα έχουμε απὸ την νηστεία, αν απλώς και μόνο την περάσουμε εική και ως έτυχε. Αν περάσουμε τη νηστεία των φαγητών, όταν περάσουν οι σαράντα ημέρες, περνά και η νηστεία· αν όμως απέχουμε απὸ τα αμαρτήματα και η περίοδος της νηστείας να περάσει, εκείνη η νηστεία (δηλ. των αμαρτημάτων) πάλιν μένει και θα είναι συνεχὴς η ωφέλεια σε μας και πριν ακόμα απὸ τη Βασιλεία των Ουρανών θα μας χαρίσει όχι μικρὲς αμοιβὲς εδώ.
Βλέπουμε πως η μεγάλη Τεσσαρακοστὴ δεν είναι μία περίοδος για να νηστεύσουμε μόνο απὸ φαγητά, αλλὰ για να εξασκούμαστε στην αρετή. Όταν όλα αυτὰ τα κατορθώσουμε, τότε θα αξιωθούμε την κυρία ημέρα να προσέλθουμε στην πνευματικὴ τράπεζα, δηλ. στη θεία Ευχαριστία, για να κοινωνήσουμε. Η προσέλευση στο μυστήριο της ζωής είναι ικανὸ κίνητρο, για να μας παρακινεί στην πνευματική μας άσκηση.
       Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζει πως η νηστεία είναι και καθάρσιο του εαυτού μας. Προ της μεγάλης ημέρας του Πάσχα, «κάθαρσίς ἐστι προεόρτιος». Ο χριστιανὸς επιτυγχάνει τη «συννέκρωση» με τον Χριστό, συμμετέχει στη νέκρωση τού Χριστού. Όπως ο Κύριος νεκρώνει τη σάρκα Του για τη σωτηρία του κόσμου, έτσι και οι χριστιανοὶ νεκρώνουν τα πάθη τους για τη σωτηρία την ιδική τους. Ο Κύριος νήστευσε λίγο πριν απὸ τον πειρασμό, εμείς πριν απὸ το Πάσχα. Με τέτοιες σκέψεις ας διέλθουμε το στάδιο της μεγάλης Τεσσαρακοστής για να ωφεληθούμε πολύ.

Ο Εδδέσης Ιωήλ.